قفل های سخت افزاری و نرم افزاری

برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز از برنامه ها و یا تكثیرغیرقانونی آنها، اصطلاحا به آنها قفل می زنند. قفل گذاری كلا به دو روش نرم افزاری و سخت افزاری انجام می شود . قفل سخت افزاری ( Hardware lock ) چنانچه از سخت افزارخاصی برای قفل گذاری استفاده شود، به آن قفل سخت افزاری می گوییم. این قفلها بعضی به صورت یك رابط، بر روی پورت پارالل سیستم نصب می شوند كه البته هر دو نوع آن عملكرد مشابه دارند. بخش اصلی قفل، از یك حافظه قابل پاك شدن تشكیل شده كه با توجه به نوع و حجم آن، دارای عملكردی متفاوت می باشد و عمدتا به یكی از دو روش زیر عمل می كند :

الف) روش اول قفل گذاری به این صورت است كه تولید كننده نرم افزار یك یا چند بایت از اطلاعات را در قفل نوشته و برنامه در هنگام اجرا آن را چك می كند. در صورتیكه قفل وجود داشته باشد، برنامه به كار خود ادامه می دهد و اگر قفل وجود نداشته باشد و یا اطلاعات خوانده شده از روی قفل صحیح نباشد، برنامه متوقف شده و با اعلام خطا، از اجرای صحیح، سرباز می زند. این نوع قفل ها دارای ساختاری ساده، حافظه ای در حد چند بایت، و قیمتی ارزان هستند. استفاده از این قفل ها بسیار ساده بوده و نیاز به تخصص خاصی ندارد،تنها كافیست كه نرم افزار ویژه قفل را ( كه توسط شركت تولید كننده قفل ارائه شده ) اجرا نمود. در ابتدا كه قفل فاقد اطلاعات است، اول یك كلمه دلخواه، به عنوان كلمه عبور درخواست كرده و سپس با توجه به نوع قفل، یك یا چند كلمه اطلاعات را دریافت و در حافظه قفل ثبت كنید. در دفعات بعد می بایست كلمه عبوری كه اولین بار ثبت شده، وارد شود تا بتوان به اطلاعات درونی قفل دسترسی داشت. البته بعد از ورود به برنامه این كلمه قابل تغییر است. در هر صورت، پس از ثبت اطلاعات در قفل، تولید كننده نرم افزار، اطلاعات ثبت شده در یك برنلمه چك می كند كه نحوه چك كردن اطلاعات، با توجه به نوع قفل متفاوت است. در بعضی فقط اطلاعات درون قفل چك می شود و در بعضی دیگر، در مرحله اول وجود قفل چك شده و در مرحله بعدی، اطلاعات درون آن چك می شود.

ب) روش دیگر قفل گذاری به این صورت است كه تولید كننده نرم افزار، بخش كوچكی از برنامه را در حافظه قفل قرار می دهد كه در این حالت، چنانچه قفل وجود نداشته باشد برنامه به هیچ وجه، قادر به اجرا و ادامه كار نخواهد بود. این نوع قفل ها، دارای ساختاری كمی پیچیده، حافظه ای بعضا تا چند كیلو بایت، و قیمتی نسبتَََا گران هستند. استفاده از این قفل ها، به سادگی نوع قبلی نیست. البته نحوه كلی كار مشابه روش قبلی است. با اجرای نرم افزار ویژه قفل و وارد نمودن كلمه عبور، باید نام فایلی را كه می خواهیم بر روی آن قفل بزنیم، مشخص كنیم، تا بخشی از آن در قفل ثبت گردد. البته در بعضی دیگر از این نوع قفل ها، كه حفاظت بیشتری را انجام می دهند، می بایست توسط تولید كننده نرم افزار دقیقا كنترل شود كه چه بخش هایی از فایل باید در قفل ثبت گردد كه ابته انجام این كار نیاز به تخصص و تجربه كافی دارد، چرا كه بعضا ممكن است كه خطا در انجام كار، باعث بروز اشكال در برنامه تولیدی بشود. چون با این كار در واقع بخشی از برنامه در قفل ثبت می گردد، واضح است كه هر قفل فقط برای یك نسخه از برنامه می تواند مورد استفاده قرار بگیرد و به همین علت كاربرد این قفل، كمتر است. ضمنا نوع دیگری از قفل ها هستند كه هر دو روش فوق استفاده می كنند، اما طرفدار چندانی ندارند.

قفل نرم افزاری (Software Lock) چنانچه از روش ها و ترفند های نرم افزاری، برای قفل گذاری استفاده شود، به آن قفل نرم افزاری می گوییم. قفل های نرم افزاری دارای تنوع بیشتری بوده و بعضا از لحاظ طراحی و اجرا سلیقه ای و ابتكاری می با شند. اما می توان نحوه عملكرد اكثر آنها را، توسط یكی از 3 روش ذیل، تشریح نمود:

1) محدودیت در تعداد كپی(Copy Limited) در این حالت برنامه نصب كننده نرم افزار، فضای مشخصی در دیسك را با روش خاصی مرمت كرده، و تعداد مجاز نسخه برداری را در آن درج می كند. بدین طریق با هر بار كپی كردن برنامه، یك واحد از این عدد كم می شود و هنگامی كه تعداد مجاز آن به صفر رسید، دیگر نمی توان برنامه را بر روی سیستم نصب نمود. حال ممكن است این سوال مطرح شود كه مگر نمی توان پس از نصب برنامه، از آن پشتیبانی(Back Up) گرفته و سپس از نسخه پشتیبان نیز، بر روی سیستم دیگری استفاده نمود؟ پاسخ منفی است. زیرا هنگام نصب، اطلاعاتی راجع به سخت افزار سیستم كه می تواند مثلا شامل نوع قطعات و یا شماره سریال قطعات باشد، در جایی، در محدوده قفل ذخیره می شود و از این پس هر بار در هنگام اجرای برنامه، این اطلاعات به دقت چك می شود و در صورت هرگونه تغییر، برنامه اجرا نمی شود.

2) استفاده از دیسكت، در هنگام اجرای برنامه (Disk Required) در این حالت، دیسكت مورد نظر، یا به روش خاصی فرمت می شود و سپس در هنگام اجرا، اطلاعات روی آن بررسی می شود، و یا اینكه قسمتی از دیسكت را بصورت فیزیكی و عمدی خراب می كنند و در اینجا، در واقع همان صدمه ای كه به عمد، بر سطح دیسكت وارد شده است، به عنوان قفل و محافظ نرم افزار عمل می كند. از این پس برای انتقال برنامه از یك سیستم به سیستم دیگر، این فلاپی مانند قفل سخت افزاری عمل می كند و می بایست مختصات آن توسط برنامه تایید شود و چنانچه این فلاپی در درایو نباشد، برنامه اجرا نخواهد شد.

3) قفل سی دی (اجرا از روی سی دی) با متداول شدن سی دی ویا لوح فشرده، روش جدیدی در قفل گذاری ابداع شد و آن اجرای برنامه از روی سی دی است. در این حالت برنامه هنگام اجرا، به سی دی رجوع كرده و نقاط خاصی از آن را چك می كند. این نقاط بخش هایی هستند كه به صورت فیزیكی علامت گذاری شده اند ودر واقع به نوعی صدمه دیده اند و معمولا این خرابی با تابش اشعه لیزر انجام می شود. به این ترتیب به اصطلاح نقاط معینی از سی دی لیزرسوز می شود. این نقطه یا نقاط، به عنوان قفل سی دی عمل می كند و از عمل تكثیر یا كپی برداری و همچنین استفاده غیر مجاز از آن جلوگیری به عمل می آورد.

در خاتمه سوالی كه در مورد سه روش فوق الذكر مطرح است، این است كه آیا می توان قبل از نصب، از دیسكت ها و سیدی های قفل گذاری شده كپی تهیه كرد و سپس آنها را نصب كرد؟

پاسخ منفی است، زیرا همانگونه كه اشاره شد، یا بخشی از دیسكت و یا تمامی ان، به روش خاصی فرمت می شود كه قابل كپی برداری نیست و یا اینكه محل ونقاطی كه بر روی دیسكت و یا سی دی، به صورت فیزیكی و عمدی صدمه دیده اند، اجازه كپی برداری را نمی دهند و مانع از انجام این كار می شوند.

زمانی که نیاز دارید تا کامپیوتر را تمیز کنید بستگی به محیطی دارد که کامپیوتر در آن کار میکند مثلا کامپیوترهایی که در اماکن عمومی کار میکنند باید هر ماه تمیز شوند. اما کامپیوترهایی که در منزل مورد مصرف قرار میگیرد شاید در یک فاصله زمانی 6 ماهه نیاز به تمیزکاری داشته باشند. اگر هنگام کار با کامپیوتر سیگار میکشید یا محیط کار کامپیوتر، پرگرد و خاک است باید هر دو ماه یکبار آنرا تمیز کنید. اما بطور معمول توصیه میکنم تا هر 6 ماه یکبار کار تمیزکاری داخل کامپیوتر انجام شود.

هنگام تمیزکاری داخل کامپیوتر شدیدا توصیه میکنم که از جاروبرقی برای تمیزکردن قطعات داخلی کامپیوتر استفاده نکنید چون جاروبرقی تولیذ الکتریسیته ساکن میکند که برای قطعات الکترونیکی داخل کامپیوتر فوق العاده خطرناک است و احتمال خرابی کامپیوتر را بشدت بالا میبرد. جاروهای باطری دار کوچکی مخصوص تمیزکردن داخل کامپیوتر وجود دارد که در صورت نیاز میتوانید از آنها استفاده کنید. توصیه من بهره گیری از اسپری هوای فشرده است که میتوانید از فروشگاههای قطعات الکترونیکی تهیه کنید. اما قسمت بیرونی بدنه کامپیوتر میتواند بوسیله جاروبرقی تمیز شود.

یادتان باشد که هیچوقت مایع تمیز کننده را مستقیما به قطعات داخلی اسپری نکنید و اگر لازم است که از مایع استفاده کنید ابتدا آنرا روی پارچه بریزید و پارچه را روی آن بخش بکشید.

هنگام تمیز کردن کامپیوتر باید حتما دستگاه را خاموش کرده و کابل برق را از پریز جدا کنید.

هیچوقت داخل کامپیوتر را با آب، خیس نکنید.

برای تمیز کردن کامپیوتر نیاز به پارچه، آب، الکل سفید، مایع ظرفشویی، جاروی برقی برای تمیزکردن بیرون کامپیوتر، گوش پاک کن، اسفنج، قلم مو، جارو باطری دار مخصوص و البته دستبند ضد الکتریسته ساکن دارید.

در اولین قدم کامپیوتر را خاموش کرده و آنرا از برق بیرون بکشید.

ابتدا قسمت بیرونی بدنه کامپیوتر را با جاروبرقی تمیز کنید و تمام درزها و منافذ عبوری هوا را تمیز کنید. سپس میتوانید قسمت بیرونی بدنه کامپیوتر را با پارچه آغشته به آب و کمی مایع ظرفشویی تمیز کنید. مطمئن شوید که تمام درزها و راههای عبوری هوا از مو و گرد و غبار تمیز شود.

حال بدنه کامپیوتر را باز کنید تا قسمتهای داخلی کامپیوتر در رویت قرار گیرد. به CPU نگاه کنید. توجه کنید که غبار میتواند در ورای پنکه و لابلای رادیاتور سی-پی-یو خود را پنهان کند. ممکن است بدنتان حاوی الکتریسیته ساکن باشد. توصیه میکنم تا از یک عدد دستبند ضدالکتریسیته استفاده کنید. آنرا به مچ دستتان ببندید و سر دیگر آنرا به جایی وصل کنید که الکتریسیته را به زمین تخلیه کند مانند لوله آب، بدنه میز فلزی،... این دستبند را میتوانید از مغازه های فروش قطعات الکتیونیکی تهیه کنید. حال میتوانید قلم مو را برداشته و به آرامی و با دقت حواشی CPU را تمیز کنید تا خاک و گرد و غبار از لابلای رادیاتور و پنکه خارج شود.

به روی مادر برد نگاه کنید و هرجا گرد و غبار دیدید آنرا با قلم مو بزدایید. حین این کار بسیار مراقب باشید تا قطعات کوچک مخصوصا جامپرها را جابجا نکنید. بعد از آن میتوانید از اسپری هوا استفاده کنید تا گردوغبار تمیز شود. هنگام استفاده از اسپری مراقب باشید که آنرا سرپا نگهدارید و هنگام مصرف کج نکنید که ممکن است مایع از آن خارج شود و روی قطعات بپاشد. بدین ترتیب خطر خرابی قطعات افزایش مییباد. جهت اسپری کردن را طوری تنظیم کنید که هوا بتواند گردوغبار را بسمت بیرون بدنه کامپیوتر فوت کند. نهایتا جاروی کوچک باطری دار مخصوص تمیزکاری کامپیوتر را مصرف کنید تا گردهای باقیمانده را بمکد. مجددا توصیه اکید میکنم که هرگز از جاروی برقی معمولی برای تمیز کردن داخل بدنه کامپیوتر استفاده نکنید زیرا این نوع جاروبرقیها تولید الکتریسیته ساکن میکند که خطر خرابی قطعات داخل کامپیوتر را بشدت افزایش میدهد.